Jak przódë w Swòrnëgacach garczi lepili ...
Całkowity koszt realizacji zadania: 20000zł
Kwota dotacji: 20000zł
Zadanie dofinansowane ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programów Ministra: Kultura Ludowa i Tradycyjna 2020
Wśród niematerialnego dziedzictwa kulturowego Kaszub, na szczególną uwagę zasługuje kaszubskie rękodzieło, mające tu wielowiekową tradycję. Jedną z najbardziej znanych kaszubskich gałęzi rękodzieła jest tworzenie i wypalanie przedmiotów z gliny. Gliniane naczynia robiono i wypalano na Kaszubach od dawna, pochodziły one z rodzimych warsztatów ceramicznych – rękodzieło to ma tutaj kilkuwiekową tradycję. Obecnie tworzenie ceramiki kaszubskiej tradycyjnymi metodami odchodzi w zapomnienie. To wielka strata, ponieważ region południowych Kaszub posiadał do początku XX wieku bogatą tradycję garncarską. Na piękno i unikatowość ceramiki kaszubskiej składają się 4 główne elementy, taki jak: formowanie masy plastycznej, różnorodność kształtów, kolorystyka i przede wszystkim unikatowa kompozycja ornamentyki. Szczegółowe wiadomości na temat ceramiki kaszubskiej w regionie chojnickim zawarła w swojej pracy doktorskiej p. Anna Kwaśniewska. Udokumentowała ona istnienie wielu warsztatów produkujących ceramikę użytkową w regionie chojnickim m.in. w okolicach Swornegaci. Eksponaty garncarstwa użytkowego z południowych Kaszub można podziwiać w Muzeum Historyczno- Etnograficznym w Chojnicach.
Na przełomie XIX i XX wieku na skutek pojawienia się naczyń emaliowanych, metalowych i porcelany spadło zapotrzebowanie na wyroby z gliny. Na Kaszubach ów kryzys przetrwały tylko nieliczne pracownie.
Gminny Ośrodek Kultury w Chojnicach dokłada od lat wszelkich starań, ażeby ożywić kultywowanie tradycji regionalnych, skupiając się przede wszystkim na działaniach w tych ośrodkach, gdzie jest to w szczególny sposób uzasadnione. Sytuacja taka ma miejsce m.in. w Swornegaciach, gdzie od 2005r w strukturach GOK funkcjonuje Kaszubski Dom Rękodzieła Ludowego. W jego wnętrzu prezentowana jest wystawa stała "Może wa bë chcelë wiedzec, jak Kaszëbi żëją?" pokazująca życie codzienne Zaboraków. W obiekcie mieści się też minigaleria, pracownia sztuki regionalnej oraz punkt informacji turystycznej. W KDRL oferowane są też warsztaty ceramiczne – znajduje się tam dobrze wyposażona pracownia – z niezbędnymi narzędziami, piecem do wypału i kołami garncarskimi.
Niestety coraz trudniej poznać tradycje związane z tworzeniem ceramiki kaszubskiej, jej historię, symbolikę oraz proces powstawania. Garncarzy, którzy zajmują się tylko tym rzemiosłem jest coraz mniej – jeszcze w 1980 roku w całym kraju było to ok. 2300 osób, obecnie jest ich niewiele ponad 20. Są to garncarze, którzy zrzeszeni są w Stowarzyszeniu Twórców Ludowych w Lublinie. Jednym z nich jest Ryszard Arkuszyński, który garncarstwem zajmuję się od kilkudziesięciu lat i współprowadzi pracownię garncarską w oddalonej od Swornegaci ok 30 km. Polnicy. Zawodu nauczył go tata Franciszek, który również był garncarzem i prowadził pracownię garncarską. Obecnie p. Ryszard jest jedną z nielicznych osób, które potrafią wykonywać przedmioty z gliny tradycyjnymi metodami, z zachowaniem kanonów obowiązujących w regionie południowych Kaszub.
Niezbędnymi okazały się działania, dzięki którym p. Ryszard Arkuszyński przekazał swoją pełną wiedzę i umiejętności z zakresu tworzenia wyrobów z gliny kolejnym depozytariuszom. Proces ten odbywał się w sposób tradycyjny – podczas wspólnych spotkań w bardzo małej grupie osób, wywodzących się z tej samej wspólnoty i kultury lokalnej, gdzie „mistrz” w sposób bezpośredni szkolił „uczniów”.
Z tego też powodu został opracowany projekt, którego głównym celem był międzypokoleniowy przekaz unikatowej wiedzy i umiejętności z zakresu tworzenia naczyń z gliny tradycyjnymi kaszubskimi metodami.
Zachowanie unikatowych wzorów i technik i spowodowanie, iż będą one w tradycyjnej formie przekazane następnemu pokoleniu było priorytetem tego projektu.
W efekcie realizacji zadani wzrosła też świadomość tożsamości kulturowej osób biorących udział w działaniach bezpośrednich, jak i beneficjentów, którzy zetknęli się z projektem podczas działań promujących zadanie. Przekazanie wiedzy i umiejętności z zakresu tworzenia naczyń z gliny osobom zaangażowanym w życie społeczne regionu oraz deklarującymi chęć podjęcia się działań związanych z zachowaniem i promowaniem niematerialnego dziedzictwa kulturowego regionu daje nam gwarancję dalszego procesu naturalnej transmisji wiedzy i umiejętności z zakresu tworzenia naczyń z gliny tradycyjnymi metodami. Wyszkolenie kolejnych depozytariuszy wiedzy regionalnej pozwala też na rozszerzenie oferty kulturalnej Gminnego Ośrodka Kultury w Chojnicach o zajęcia z zakresu rękodzieła ludowego na terenie gminy Chojnice.
