Nowa Cerkiew koło Chojnic powstała około roku 1326, W tym czasie istniało już sołectwo i sama wieś, założona na prawie chełmińskim przez komtura świeckiego i człuchowskiego Dietricha von Lichtenhaina z pobliskiego Człuchowa, o czym świadczy dokument lokacyjny dający niejakiemu Konradowi 60 włók na osadzenie się.
Odtworzenie historii parafii św. Marii Magdaleny w Nowej Cerkwi koło Chojnic jest trudne do odtworzenia z powodu braku starszej dokumentacji dotyczącej parafii. Wynika to z faktu pożaru archiwum parafialnego w 1823 r. i diecezjalnego w 1945 r. W wyniku przeprowadzonych badań udało się w zarysie przedstawić historię parafii, choć niezwykle rzadko zdołano odnieść się do czasu sprzed pożaru w 1823 r.[1]
Parafia w Nowej Cerkwi wspominana jest w dokumentach po raz pierwszy w 1398 r. - w tzw. wykazie danin rzymskich. Jej historia sięga jednak znacznie głębiej w przeszłość. Od 1000 r. należała do biskupstwa kołobrzeskiego, a na przełomie XI i XII w. do archidiecezji gnieźnieńskiej. W 1821 r. weszła do diecezji chełmińskiej, a dziś jest częścią diecezji pelplińskiej. Żywa jest także legenda, w myśl której parafia powstała około 1256 r., po spaleniu kościoła wraz z innymi budynkami kasztelanii (powiatu) w Raciążu przez Przemysława I (1220-1257).[2]
Pierwsze wzmianki o kościele parafialnym w Nowej Cerkwi znajdujemy w dokumentach wizytacji z 1653 r. W jego miejscu powstała przed 1744 r. nowa świątynia, która po modernizacji w 1763 r. przetrwała do początków XIX w. Wtedy rozpoczęto budowę kościoła z muru pruskiego, który zastąpił drewnianą świątynię. W latach 1911-1913 w jej miejscu wybudowano w stylu neobarokowym dzisiejszy kościół. [3] W drugiej połowie XVI w. do parafii Marii Magdaleny w Nowej Cerkwi należały wsie: Nowa Cerkiew, Krojanty ( w tym folwark), Kłodawa, Jeziorki ( w tym folwark), Lotyń ( w tym trzy folwarki), Zarzecze, Żukowo, Sternowo i Drożdżenica. W 1617 r. arcybiskup gnieźnieński i prymas Polski Wawrzyniec Gembicki h. Nałęcz przyłączył do parafii Pawłowo, Pawłówko, Lipienicę oraz Powałki. W tym czasie w Pawłowie oraz Powałkach istniały kaplice, odtąd filialne . Kościół parafialny w okresie reformacji (1555 r. - do 1600 r.) znalazł się w rękach luteranów, a miejscowi katolicy uczęszczali w tym czasie do kościoła (kaplicy) w Powałkach oraz do zboru w Lotyniu. Prawdopodobnie w tym czasie powstaje cmentarz luterański w Nowej Cerkwi
Trudne jest dzisiaj odtworzenie dziejów cmentarza luterańskiego przy ul. Leśnej w Nowej Cerkwi, gdyż księgi zgonów spaliły się wraz z pożarem plebanii w roku 1823 i do tego roku brak jest jakichkolwiek danych. Dopiero od roku 1823dostępne są księgi zmarłych w archiwum Diecezji Peplińskiej.
Sporządził
Andrzej Lorbiecki
na zlecenie Gminnego Ośrodka Kultury w Chojnicach